Ολική Αφασία

Γενικά

Με τον όρο ολική αφασία χαρακτηρίζεται η παθολογική κατάσταση, η οποία περιλαμβάνει την παθολογία των αφασιών του Broca και του Wernicke. Αυτό σημαίνει ότι ο εντοπισμός της βλάβης θα πρέπει να περιλαμβάνει το σύνολο των δύο αντίστοιχων περιοχών, πράγμα που σημαίνει ότι θα περιλαμβάνει απαραίτητα και την περιοχή της σύνδεσής τους, δηλαδή την περιοχή της αφασίας αγωγής.

Η παθολογία στην περίπτωση της ολικής αφασίας λογικά θα έπρεπε να είναι το σύνολο των παθολογιών των διαφόρων ειδών αφασιών, που περιλαμβάνονται σε αυτήν, όμως δεν είναι έτσι, ιδιαίτερα όσον αφορά κάποιες συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες στην λειτουργική παθολογία του εγκεφάλου. Για παράδειγμα στην ολική αφασία δεν υπάρχει το στοιχείο της επανάληψης μίας στερεοτυπίας, όπως αυτή παρατηρείται στην αφασία Broca.

Η ολική αφασία είναι πολύ σπάνια, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παρατηρείται στην κλινική πρακτική, αλλά είναι πολύ σημαντικό να διερευνήσει κανείς σε βάθος το είδος και την υφή, θα λέγαμε, των παρατηρούμενων βλαβών για να μπορέσει να δει ποιες θα είναι οι αναμενόμενες παθολογικές δυσχέρειες.

Στις περιπτώσεις της ολικής αφασίας σημαντικό ρόλο παίζει και η γενικότερη φυσική κατάσταση του ασθενή, όπου παρατηρείται έντονη ημιπληγία των δεξιών άκρων, γεγονός που θα καθηλώσει τον ασθενή στο κρεβάτι για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Τοπογραφικός Εντοπισμός

Η βλάβη στην ολική αφασία εντοπίζεται στην περιοχή η οποία αρχίζει από αυτήν του Wernicke, συνεχίζει προς τις πρόσθιες περιοχές μέσα από τον βρεγματικό λοβό αλλά και την πρώτη κροταφική έλικα και καταλήγει να περιλαμβάνει και την περιοχή του Broca ή γενικότερα την περιοχή της τρίτης μετωπιαίας έλικας.

Ο συγκεκριμένος αυτός εντοπισμός συμπίπτει με την περιοχή των διαδικασιών του λόγου, σύμφωνα με τον Dejerine, γεγονός που σημαίνει ότι πλήττεται το σύνολο των λειτουργιών του λόγου, οπότε θε πρέπει να έχουμε πλήρη αδυναμία λειτουργίας όλων των λειτουργιών του λόγου, με αποτέλεσμα την πλήρη αδυναμία εκπομπής και κατανόησης του λόγου, σε όλα τα επίπεδα.

Πλην όμως στην κλινική πρακτική δεν είναι έτσι τα πράγματα, αλλά αρκετά διαφορετικά και αυτό για πολλούς και διάφορους λόγους, τους οποίους άλλωστε θα δούμε και στη συνέχεια.

Βέβαια ο εντοπισμός στην ολική αφασία περιλαμβάνει την έκταση, από τις οπίσθιες περιοχές του κροταφικού λοβού (οπίσθιες μέρος της περιοχής 22), τις οπίσθιες κάτω περιοχές του βρεγματικού λοβού (39) και στη συνέχεια την πρώτη κροταφική έλικα (41-42-22), τις μέσες και κάτω περιοχές του βρεγματικού λοβού (40-μέσες και κάτω περιοχές 1-2-3-43) και τέλος τις μέσες και κάτω οπίσθιες περιοχές του μετωπιαίου λοβού (μέσες και κάτω περιοχές 6-44-45-46-47).

Γεγονός είναι πάντως ότι θα πρέπει να υπάρξει προσεκτική μελέτη της βλάβης με την έννοια του εντοπισμού συγκεκριμένων πιθανών μικρών περιοχών, υπό τύπον νησίδας, μέσα στα πλαίσια του χώρου της γενικότερης βλάβης, οι οποίες έχουν τη λειτουργική δυνατότητα, έστω και υπολειμματική, για να ανταπεξέλθουν έστω στοιχειωδώς σε λειτουργικές απαιτήσεις του ασθενή σε λεκτικό επίπεδο. Αυτό βέβαια και με τη συμβολή των λειτουργικών διαδικασιών του δεξιού εγκεφαλικού ημισφαιρίου, κυρίως μέσω του μεσολόβιου σώματος.

Λειτουργικός Εντοπισμός

Σε λειτουργικό επίπεδο, στην ολική αφασία πλήτονται, όπως ήδη αναφέραμε όλες οι διαδικασίες του λόγου και σε όλα τους τα επίπεδα, δηλαδή και ο προφορικός και ο γραπτός λόγος και κάθε είδος έκφρασης και επικοινωνίας. Αυτό γιατί η έκταση της βλάβης περιλαμβάνει το σύνολο της έκτασης των λειτουργιών του λόγου, από την ιδείκή κωδικοποίηση (άρα κατανόηση του λόγου) και επικοινωνία με τις Ιπποκάμπιες περιοχές (οπίσθιες μέρος της περιοχής 22) την ιδεϊκή αποκωδικοποίηση τις οπίσθιες κάτω περιοχές του βρεγματικού λοβού (39) την μεταφορά των ιδεϊκών δεδομένων από τις ιπποκάμπιες περιοχές, όπου αποθηκεύονται και ταυτόχρονα την ακουστική αποκωδικοποίηση και κωδικοποίηση του λόγου στην πρώτη κροταφική έλικα (41-42-22) την κωδικοποίηση για μεταφορά των ιδεϊκών δεδομένων προς τη διαδικασία της ιδεοκινητικής αποκωδικοποίησης στις μέσες και κάτω περιοχές του βρεγματικού λοβού (40-μέσες και κάτω περιοχές 1-2-3-43) και την αποκωδικοποίηση και κωδικοποίηση σε ιδεοκινητικό επίπεδο του λόγου στις μέσες και κάτω οπίσθιες περιοχές του μετωπιαίου λοβού (μέσες και κάτω περιοχές 6-44-45-46-47).

Όλη αυτή η παρουσίαση των λειτουργικών διαδικασιών δείχνει ακριβώς αυτό που προαναφέραμε, δηλαδή ότι πρόκειται για το σύνολο των λειτουργιών του λόγου, παρ’ όλα αυτά όμως η εικόνα στην κλινική πρακτική είναι αναλογικά πολύ καλύτερη, από αυτήν που θα αναμένετο.

Λεκτική Δυνατότητα

Η λεκτική δυνατότητα στην ολική αφασία είναι πολύ δυσχερής, με την έννοια ότι ο ασθενής σχεδόν δεν μιλάει. Παρ’ όλα αυτά προσπαθεί να εκπέμψει κάποιες λέξεις, οι οποίες κυρίως απαρτίζονται από φωνήεντα ή γενικότερα από συλλαβές δομικά με την εικόνα συμφώνου και φωνήεντος, αλλά βέβαια δεν γίνεται κατανοητός.

Οι προσπάθειές του όμως και η εκφραστικότητα του προσώπου είναι αυτές που θα βοηθήσουν στην κατανόηση των λεγόμενων εκ μέρους του ασθενή. Δεν υπάρχει ή σχεδόν δεν υπάρχει κάποια στερεοτυπία, όπως αυτές που αναφέραμε στην περίπτωση της αφασίας του Broca, ενώ απουσιάζουν επίσης και παθολογικά στοιχεία όσον αφορά το ρυθμό της εκπομπής του προφορικού του λόγου, όπως αυτά που παρατηρούμε στην αμιγή κινητική αφασία.

Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας ότι λόγω της κατάστασης του ο ασθενής δεν έχει ανάγκη μεγάλης λεκτικής επικοινωνίας, αντίθετα όμως στη συνέχεια και μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα θεραπείας μέσα από τη νευρογλωσσολογική λογοθεραπεία, με την καλυτέρευσή του, θα παρατηρήσουμε ότι η αδυναμία του να γίνει κατανοητός από τους γύρω του είναι ίσως το σημαντικότερο από τα προβλήματά του.

Η ονομασία αντικειμένων, προσώπων, αλλά και αυθόρμητος λόγος, ακολουθούν ακριβώς την ίδια εικόνα με αυτήν του προφορικού λόγου που ήδη περιγράψαμε.

Κατανόηση Προφορικού Λόγου

Η κατανόηση του προφορικού λόγου εκ μέρους του ασθενή με ολική αφασία είναι έντονα δυσχερής στα αρχικά στάδια της νόσου, ενώ σταδιακά, και αναλογικά σε μικρό χρονικό διάστημα, υπάρχει κάποια βελτίωση, όσον αφορά θέματα καθημερινότητας, θέματα που τον αφορούν και βέβαια θέματα απλά στην κατανόησή τους.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να πούμε ότι δεν θα πρέπει να γίνεται σύγχυση όσον αφορά την κατανόηση, με βάση τις απαντήσεις του ασθενή, όπως αυτές τις προφέρει.

Δηλαδή σε μία απλή ερώτηση, όπου η απάντηση του ασθενή πρέπει να είναι -ΝΑΙ- αν απαντήσει -ΟΧΙ- δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν κατανόησε την ερώτηση.

Είναι πολύ πιθανότερο θέλοντας να πει -ΝΑΙ- να είπε -ΟΧΙ- εννοώντας βέβαια -ΝΑΙ-, πράγμα μάλιστα που πολλές φορές βλέπουμε και στην καταφατική για παράδειγμα κίνηση της κεφαλής ή γενικότερα άλλων κινήσεων του προσώπου.

Σίγουρα στα πρώτα στάδια της νόσου η κατάσταση του είναι πολύ δύσκολη και σχεδόν δεν ενδιαφέρεται για τίποτα, γεγονός που θα μας δώσει την εντύπωση ότι δεν κατανοεί τον προφορικό λόγο. Αυτό είναι απόλυτα δικαιολογημένο, αλλά θα πρέπει να δούμε στη συνέχεια ποια είναι η όλη εξελικτική του πορεία.

Από την άλλη πλευρά η ψυχική του διάθεση δεν του επιτρέπει να δώσει τη δέουσα προσοχή, και βέβαια δημιουργεί μία κατάσταση όπου ο συγκεκριμένος ασθενής ηθελημένα αγνοεί το περιβάλλον του, είτε λεκτικό είτε άλλο, δίνοντας μόνο προσοχή σε οτιδήποτε επιθυμεί ο ίδιος, και ιδιαίτερα σε θέματα επιβίωσής του.

Η δυνατότητα γραφής, όπως και η κατανόησή της δεν εξετάζονται στις ολικές αφασίες παρά μόνο μετά από αρκετό χρονικό διάστημα, και βέβαια ανάλογα και με τη φυσική κατάσταση του ασθενή.